İlçemiz Narman

BÖLGENİN GENEL OLARAK TANITIMI
--TARİHİ --

Narman yöresi sırasıyla (M.Ö. 680-655 yıllarında Sakaların daha sonra Arapları ve Bizanslıların hakimiyetine girmiş 1048 yılında Selçuklu Komutanı İbrahim YINAL2ın kazandığı Pasinler Savaşı ile Doğu Anadolu kapıları Türklere açılmış Selçuklu sultanı Alparslan'ın Malazgirt Zaferiyle Tortum, Oltu, Şenkaya, Olur ilçeleri ile birlikte Narman'da Türk hakimiyetine girmiştir.
İlçemizin tarihi hakkında yazılanları son derece yetersiz buldum bu konu üzerinde bulduğum kitapları okudum önceden yaylamızda yer alan savaş kalıntılarının 93 harbi(1877-1878) tarihlerinden kaldığını düşünüyordum ancak bunların 1915 yılında Sarıkamış Hareketinden sonra Rus güçlerinin baharla birlikte Doğu Anadolunun işgali için hareketi sırasında yapılmış savaşlardan kaldığını anladım.
93 harbi diye adlandırdığımız 1877 yılında Gazi Ahmet Muhtar paşa savaşlarını anlatan Mehmet Arif Beyin Başımıza Gelenler kitabında ilçemizden NAMREVAN olarak söz edilmektedir bu isim ilk defa duyduğum bir isimdir. Bu savaşlardan sonra Ruslarla yapılan anlaşmada ilçemiz Osmanlı devleti sınırlarında kalmış ve işgale uğramamıştır.
"Rus sınırı o zama ismi Nefsi Narman olan Oltu'nun Ünlükaya Köyünün kesik köprü kısmında kalmıştır. Hatta bu köprüye yakın olan ve şimdi pek kalıntısı kalmayan yol kenarında ilçemizin bir köyü de boşaltılmış ve şimdilerde kalıntıları bile hatırlanmamaktadır.
Sarıkamış Hareketinden önce (30 Eylül 1914) Narman ilçemizde Süvari alayı nizamiyesi, Piyade alayı ve sınırlarda hudut karakolları bulunmaktadır. Şu an ilçemizde Kışla olarak belirttiğimiz bölgenin o zamanlar Ordumuzu barındırdığı anlaşılmaktadır. Daha sonra bu birliklerin Erzurum'daki 3. Orduya katılmak üzere ayrıldıkları anlaşılmaktadır. Bundan sonra Rus birliklerinin Narmana girip Savaşçılar köyünde savunma hattı kurdukları ve Rus birlikleriyle Aralık 1914 yılında ilk karşılaşma bu köyümüzde Albay Hasan Vasfi Bey Komutasındaki 31 tümenle yapmış ve ordumuzun zaferiyle sonuçlanmıştır.
Enver Paşa ve ordumuzun bir kısmı da 8 Aralıkta Köprüköy den Koşaya(Toygarlı) oradan Yanıktaşa gelmişler . Bu sırada 10 Aralıkta Enver Paşa ve kurmayları geceyi İd'de geçirmişlerdi."
9 MART 1915 (ilçemizle ilgili yazılı belge bulmak çok zor sanırım ilçemizde yaşayan büyüklerimiz bu konuda hiç yazı yazmammışlar)
"10. Kolordunun merkezi olan İd kasabasına geldik. Geçtiğimiz dağlardan henüz bir metre kar olduğu halde bu kasabada kardan eser bile yoktu; güneşin etkisi de oldukça şiddetliydi. Liskavda (Yukarısivri) yattığımız odanın in gibi küçük kapılı, toprağa gömülmüş penceresiz bir dam olduğunu anlatmak için “ Mart dokuzda inden çıktık İd'e girdik diyerek, tarih düşürmeye çalışan arkadaşlar bile oldu.
Şimdiye kadar gördüğümüz kasaba ve köyler içinde İd birinciliği kazanmıştı! (yazar çamurdan şikayet etmekte) Sokaklardan geçerken topuğa kadar yükselen çamur içerisinde, daha gömülmelerine vakit bulunmamış bir cesedin koluna, bacağına basmadan geçmek mümkün olmuyordu. Dam içlerinde tüyler ürpertici manzaralar; kapısının üzerinde Şehitler Mezarlığı yazılı levhası bulunan dört duvar arasındaki ölü yığınları; savaştan önce kışla olan büyük bir binada, birbiri üzerine yığılmış, kereste taşır gibi iplerle sıkı sıkı sarılmış, ataklık kurbanlarının yüklü bulunduğu kağnıların hazin hazin ses vererek gelişleri, ağızları yarı açık, sönmüş gözleri arasından toprağın doymak bilmeyen midesine atılmaları bekleyen şehitler, insan eti yiyerek domuz gibi olmuş, yamyamlaşmış bir sürü köpeğin korkunç bakışları insanın duygularını, düşüncelerini felce uğratacak ve yaşadıkça hafızasından silinmeyecek hatıralar.
Birbiri üzerine yığılmış, tepecikler meydana getirmiş olan bu hatanın şehitlerinin hemen hepsi,tifo,ateşli humma ve özellikle tifüsün yaptığı tahribatın ileri gelmişti. Bu bahtsız küme küme yatan Anadolu çocukları karşısında arkadaşların ne düşündüklerini bilmiyorum ben bu sahneleri olduğu gibi anlatamadığıma esef ediyorum.
Gerek İd'de ve gerek Aha (Beyler) köyündeki ölü bolluğu Erzincan'dan sonra yol kenarında gördüğümüz 3-5 ölü kadar bile bizi etkilemez olmuştu. Erzurum'dan sonra sık sık karşılaştığımız köy damlarında küme küme yatan bir kısmı soyulmuş bir donla bırakılmış Türk çocuklarının ölülerine iyice alışmıştık.. Bu kasabada dört gün kaldık yeme içme zorluğu ilk defa bizi burada karşıladı. Sular, evler, yiyecekler her taraf bulaşık, her taraf mikrop yuvası. İçinde ceset bulunmayan bir dam altı bulamadık. Merkez kumandanlığına muracata mecbur olduk, emirerlerinin yanında gösterilen bir köşede gecelerimizi geçirdik. Yemeklerimiz çaydan peksimetten ibaretti suyumuzu da kasabanın iki kilometre kadar güneyinde bulunan temiz gözeden getiriyorduk.(yazar çermeyi kast ediyor sanırım)
14 Marttan güneş doğarken erzak hayvanlarını takip ederek düşmanla karşı karşıya bulunan alayımıza geldik. Bugün kü yolumuz pek sarp aşılması güç dağlar hayvanların tehlikeler atlatarak geçtikleri patikalardı. İd'den henüz ayrıldığımız sırada bir düşman (Rus) uçağının İd üzerinde keşif uçuşu yaptığını gördük (Faik TONGUÇ'un Birinci Dünya Savaşında Bir yedek subayın anıların kitabından aynen alınmıştır.)
Öyle anlaşılıyor ki ilçemizin Rus işgaline uğraması Mart 1915 sıralarında olmuştur. 1917 yılında başlayan Bolşevik ihtilali sebebiyle Ruslar Narman'ı terk etmişlerdir. Rusların bölgeye yerleştirdikleri Ermenilerin Türklere saldırarak katliam yapmaya başlamaları nedeniyle halkı kendilerini müdafaaya karar vermişlerdir Yılardır zorluklar ve yokluklar içinde yaşayan halkımız Yine bir mart günü kendi gücüyle bu beladan kurtularak 18 Mart 1918 yılında ilçemizi bu hain komiteci insanlardan kurtarmışlardır.

Tarihi seyri içerisinde Narman Bizans hakimiyetinde iken NAMURVAN-NAMERVAN NAMREVAN olarak adlandırılmış, Arapların ilçemizi bayram günü ele geçirmeleri nedeniyle İD olarak adlandırılan Narman 1918 Tarihinde tekrar Türk hakimiyetine geçtikten sonra NARMAN olarak adlandırılmıştır.

İLÇE OLUŞU
1926 yılına kadar ilçe statüsüne sahip olan Narman 1926 yılında Tortuma gelen Teşkilatı-Mülkiye Heyetince düzenlenen raporla 88 köyünden 5 köyü Artvin ili Yusufeli ilçesine, 5 köyü Kars ili Sarıkamış ilçesine, 18 köyü ve Çamlıbel (Ardos) Bucağı Oltu ilçesine dahil edilerek ilçemizi de İd bucağı adı altında 57 köyü ve Ayyıldız (Pikkir) Bucağı ile birlikte Tortum İlçesine bağlanarak Narman ilçelikten lağvedilmiştir.

Böylece ilçemiz 1954 yılına kadar Tortum ilçesine bağlı İd bucağı olarak yönetilmiştir. İlçemizin Belediye Başkanı İhsan ERDEM'in çalışmalarıyla 1.6.1954 yılında yeniden ilçe statüsüne kavuşmuştur.

COĞRAFİ YAPISI


İlçemiz Erzurum ilinin Doğu Anadolu Bölgesi ve Doğu Karadeniz Bölgesinin kesişim noktasında bulunmakta olup, Doğusunda Kars ili Sarıkamış ilçesi, Güneyinde Horasan, Pasinler ve Köprüköy ilçeleri, Batısında Tortum ilçesi, Kuzeyinde Oltu ilçesi ile çevrilidir.

İlçemizin yüzölçümü 1275 km² olup, denizden yüksekliği (Rakımı) 1600 metredir. Batısındaki Kargapazarı Dağları (2900m), Kuzeyinde Alp Dağı, Doğusunda Güllüdağ (2885m), Güneyinde Topyolu Dağları ile çevrili oldukça dağlık ve engebeli bir yerleşim alanına sahiptir. İlçemiz bitki örtüsü bakımından ormanlık alanı az olup, tipik bir bozkır görüntüsüne sahip olmasına rağmen özellikle güneyindeki Erzurum-Kars yaylalarında geniş otlak ve çayırlar mevcuttur. Yıllık yağış ortalaması 500mm olup, yağışlar özellikle ilkbahar ve sonbahar aylarında yağmaktadır. Kışları oldukça uzun ve bol kar yağışlı geçmekte karla kapalı olarak geçen süre ortalama 100 gündür.

NÜFUS DURUMU
2000 Yılı Genel Nüfus Sayımına göre toplam nüfus 27615 ilçemizin 1970 yılından bu yana şehir ve köy nüfuslarının değişmesi ve son genel nüfus tespitine göre ilçemizin ve köylerimizin nüfusları belirtilmiştir.

İlçemizde konuşulmakta olan anadil tamamen Türkçe olup, nüfusumuzun %92'si okuma-yazma bilmektedir. Eğitim seviyesi oldukça düşük olup, nüfusun yaklaşık %86'sı geçimini tarım ve hayvancılıktan sağlamaktadır.

İlçemiz nüfusu %3'ü esnaf, %4'ü memur ve işçi %77'si işsizdir. Nüfusun %86'sının uğraştığı tarım ve hayvancılıkta ise büyük oranda gizli işsizlik mevcuttur.


İDARİ DURUM
İlçemiz 3 Mahalle, 1 kasaba 42 köy ve 4 mezradan müteşekkil bir idari yapıya sahiptir. Mezralarımızdan Bulutlu mezrası Beyler Köyüne, Ağaçlı Mezrası Çimenli Köyüne, Kışla Mezrası Kışlaköy Köyüne ve Necipbeyler Mezrası Araköy Köyüne bağlıdır. İlçe Merkezi Camiikebir, Camiisağır ve Tuzla mahallesi olmak üzere 3 mahalleden oluşmaktadır. İlçemize bağlı Şekerli Köyü belediyelik bir köyümüzdür.

İdari olarak Güllüdağ, Pınaryolu, Güvenlik, Kilimli, Serinsu ve Taşburun Köyleri Kışlaköy Bucağına bağlı gözükse de Kışlaköy Köyünde bucak teşkilatı olmadığı için bütün köylerimiz fiilen ilçe merkezine bağlıdır.

İdare ile halk arasındaki ilişkiler normal düzeyde devam etmektedir. İdare halka kanunların vermiş olduğu yetkiler dahilinde problemlere yerinde ve anında el koyarak kesin çözüm getirme cihetine gitmeye çalışmaktadır. Bu çalışmaların sonucu olarak şahsi davalar haricinde Adli Yargı Organlarını meşgul eden bir olay meydana gelmemiştir. İlçemiz halkı devlete ve kanunlara son derece saygılıdır.

SOSYAL DURUM
Önceki yıllarda ilçemizin tümünde 6248 konut mevcut olup, bunların 1057'si merkezde 5191'i köylerimizde iken 30 Ekim 1983 yılında meydana gelen depremde ilçe merkezinde 109 ağır, 272 orta ve 201 konutta hafif hasar görülmüştür. Köylerimizde ise 1041 ağır, 1065 orta ve 1289 konut hafif hasar görmüştür.

İlçemizde kaya düşmesi tehlikesi sonucunda yaptırılan 40 adet konut dışında 1983 yılında meydana gelen deprem sonunda 101 konut daha yaptırılmıştır. Ayrıca köylerimizde heyelan tehlikesi sonucunda Gökdağ Köyünde 46, Kamışözü Köyünde 87, deprem sonrası ise 1174 konut yaptırılmıştır. Geçtiğimiz 1998 yılı içerisinde 1983 depreminde konutları hasar gören ilçemiz koçkaya köyündeki hak sahipleri için konut yapma çalışmaları başlatılmıştır.

İlçemizdeki sosyal yaşam batı illerimizin ilçeleri ile mukayese edildiğinde oldukça renksiz ve sönüktür. Tarımla uğraşan oldukça büyük bir işsiz kesimi mevcuttur. Sosyal yaşamda hareketliliği sağlayan 2 amatör spor kulübünden başka (Narman Spor, Narman Belde Spor) spor, folklör ve eğlence faaliyetleri ile uğraşan etkili kurum ve kuruluş yoktur. Ancak mahalli olarak evlenme, sünnet ve benzeri durumlarda amatörce yapılan yöresel eğlenceler sürdürülmektedir.

İlçemizdeki sosyal yaşamın renklendirilmesi ve hareketlendirilmesi amacıyla Kaymakamlığımız ve İlçemiz Belediye Başkanlığının katkılarıyla Aşım Sümmani'yi Anma Şenlikleri, karakucak güreş müsabakaları ve okullar arası spor yarışmaları tertip edilmektedir.


EĞİTİM VE KÜLTÜR
İlçemiz Milli Eğitim Müdürlüğü ve İlçe Halk Eğitim Müdürlüğü kendi hizmet binalarında faaliyetlerine devam etmektedirler. İlçemizde, 1 Yüksek Okul, 1 Genel Lise, 1 Ticari Meslek Lisesi, 1 Sağlık Meslek Lisesi, 1 Yatılı İlköğretim Bölge Okulu, 46 İlköğretim okulu bulunmaktadır.

Bu okullarımızda idareciler de dahil olmak üzere 206 öğretmen görev yapmakta olup, 4808 öğrenci eğitim ve öğretim görmektedir. 2002-2003 eğitim ve öğretim yılında büyük bir kısmının öğrencileri taşımalı eğitime tabi edilmiş olup, kalan diğer köylerimizin öğrencileri ise ilçemizdeki Yatılı İlköğretim Bölge Okuluna yerleştirilerek eğitim ve öğretime devam etmeleri sağlanmıştır.

İlçemizde Merkezi konumda bulunan Şehitler, Başkale, Yanıktaş, Kışlaköy ve Koçkaya Köylerinde birer Yatılı İlköğretim Bölge Okulu açılması durumunda taşımaya tabi köylerimizin öğrencileri bu okullara yerleştirilerek taşımalı eğitim nedeniyle oluşan bir dizi masraf da ortadan kaldırılmış olacaktır.

İlçemizde %5'ler civarında okuma yazma bilmeyenler ise nüfusun oldukça yaşlı ve ev hanımlarından oluştuğundan, başlatılan okuma-yazma kurslarına rağbet olmaktadır.

İlçe Merkezinde ve Şekerli Beldesinde birer halk kütüphanesi mevcut olup, bu kurumlar belediyelere ait olup binalarda hizmet vermektedirler. Ancak bu binalar ihtiyaca cevap verebilecek durumda değildirler. Bu amaçla İlçemizde Kültür Merkezi Binası yapılması için arsa tahsisi yapılmış olup, bu hizmet binasının bir an önce yapılması zorunluluk arz etmektedir.

İlçemizde 1997-1998 Eğitim ve Öğretim yılında Erzurum Atatürk Üniversitesine bağlı Narman Meslek Yüksek Okulu adında bir Yüksek Okul açılmış olup, yaklaşık 200 öğrencisiyle eğitim ve öğretime devam etmektedir. Bu kompleksin bir an önce tamamlanarak hizmete açılması için gerekli çalışmaların bir an önce tamamlanması gerekmektedir.

İlçemizde orta öğretim kurumları arasında bilgi ve spor müsabakaları tertip edilmektedir. Yine Narman Spor ve Narman Belde Spor Kulüplerince amatör spor müsabakaları düzenlenmekte olup, bunların dışında herhangi bir sportif faaliyet bulunmamaktadır.

SAĞLIK DURUMU
İlçemiz Sağlık Grup Başkanlığına bağlı olarak biri merkezde olmak üzere 3 adet Sağlık Ocağı (Şekerli, Yanıktaş) ve 11 adet Sağlık Evi bulunmaktadır. Merkez dışındaki Sağlık Ocakları ile Sağlık Evlerinde yeterli personel bulunmadığından tüm çalışmalar merkezden idare edilmektedir. Kaymakamlığımızın desteği ile aşılama çalışmaları başarıyla sürdürülmekte olup, herhangi bir salgın olayı ile de karşılaşılmadığı gibi herhangi bir sağlık sorunu da yoktur. Ancak diğer Sağlık Ocakları ile Sağlık Evlerimize yeterli personel atanması durumunda hem bu tesislerimiz atıl durumdan kurtularak yıkılma tehlikesi önlenecek hem de hizmetin daha etkili ve daha verimli şekilde yürütülmesi sağlanacaktır.

EKONOMİK DURUM
Narman geliri giderini karşılayamayan bir ilçedir. 1995 yılında 20800 milyon gelire karşılık devletin Narman'a yaptığı harcama sadece maliye nezninde 111 683 milyondur. 96, 97, 98 yıllarında aynı olmak kaydıyla gelirin gideri karşılama oranı 1/5 dir. İlçede hiçbir sanayi kuruluşu ve üretime yönelik bir faaliyet yoktur. Sadece Kaymakamlık ve Belediye mandıralarında halkın sütü değerlendirilerek peynir üretimi yapılmaktadır. Tarım alanları bakımından dar, çayır ve mera alanları bakımından geniştir. İlçe yüzölçümü 90900 hektardır. Tarımsal amaçlı kullanılan arazi toplamı 17222 hektar bunun 15538 hektarı kuru tarım arazisi 1684 hektarı ise sulu tarım arazisidir. Çayır, mera ve yayla arazisinin toplamı 64359, orman fundalık arazi 1789 kullanılmayan dağlık, bataklık arazi ise 2230 hektardır. Sulu tarım toplam arazinin ancak %27'sini oluşturmaktadır. Bu oranın artırılması için Şehitler Köyünde yaptırılması düşünülen sulama amaçlı barajın bir an önce programa alınıp yapılması gerekmektedir. İlçede üretilen bu ürünlerden yoncanın yaklaşık 1000 tonu kuru ot olarak Doğu Karadeniz Bölgesine pazarlanmaktadır. Şeker fasulyesi Erzurum ili ve ilçelerine de pazarlanmakta şeker pancarının da sözleşmeli olarak ekimi yapılmaktadır.

İlçede 19 çiftçiye dağıtılmış 2620 m² alana sahip seracılık faaliyetleri de vardır. Bu yıl içerisinde 20 ton salatalık 20 ton da domates üretimi yapılabilmektedir.

HAYVANCILIK
İlçe ve köylerinde 40000 adet sığır bulunmaktadır. Bunlardan 10000 adedi melez kültür ırkı sığırlardır. İlçe ve köylerinde üretilen sütün tamamı işlenememektedir. Bu yüzden %5 süt çeşitli nedenlerle zayi olmaktadır. Sütün %4.5'u Kaymakamlık ve Belediye Mandıralarında peynir ve süt olarak çevre il ve ilçelere satılmaktadır. %90’dan fazla süt ise süt üreticilerinin kendileri tarafından peynir, yağ, yoğurt halinde işlenmektedir. Bu ürünlerin %70'i üreticiler tarafından kendi ihtiyaçları için saklanmakta geri kalan %30'luk kısmı ise satılmaktadır.

Besi hayvancılığı yapan üreticiler ise daha çok kurban bayramına yönelik faaliyetlerde bulunmaktadırlar. Daha çok tarım ve hayvancılıkla uğraşan yöre halkının ürünlerinin değerlendirilmesi yolunda faaliyetler faydalı olacaktır. Bu da ancak kooperatifleşme ve şirketleşme yollarıyla üreticiler ürettikleri ürünleri daha iyi koşullarda pazarlayabilirler ve bölgenin makus tarihi yenilmiş olacaktır. Yoksa elmadan para kazanamayan üretici elma ağacına bakmayacak yada kesecektir. Eti, sütü para etmeyen üretici hayvancılık yapmayacaktır.

ULAŞIM
İlçe Erzurum'a 95 km, Oltu'ya 33 km. mesafededir. Narman bugünkü konumuyla çıkmaz bir sokaktır. Hiçbir yol ağı üzerinde değildir. Erzurum'dan yola çıktığınızda Narman'a gitmiyorsanız, başka bir ilçeye veya bir ile gitmek için Narman'a uğramak zorunda değilsiniz. Özellikle Kireçli Geçidi gibi 2400 metre yükseklikte ve virajlı bir yoldur.

İlçemiz Köy Hizmetleri şantiyesi araç yetersizliği ve mevcut araçların çok eski olması nedeniyle özellikle kış aylarında ve yağışlı dönemlerde ihtiyaca cevap verememektedir. Bu nedenle bu şantiyenin araç gereç ve personel bakımından yeterli düzeye getirilmesi gerekmektedir.

ASAYİŞ VE GÜVENLİK DURUMU
İlçemizde Asayiş yönünden herhangi bir sorun bulunmamaktadır. İlçemizde asayiş ve güvenlik hizmetleri Merkezde Emniyet Amirliğince kırsal alanda ise İlçe Jandarma Komutanlığınca sağlanmaktadır. İlçemizdeki asayiş ve güvenlik hizmetleri bakımından asker ve polis sayısı yeterli olmakla birlikte özellikle komşu ilçelerimizin asayiş durumları göz önünde bulundurulduğunda ilçe jandarma komutanlığının araç gereç bakımından güçlendirilmesi yerinde olacaktır.

YÜRÜTÜLMEKTE OLAN YATIRIMLAR
Etüt projesi çalışmalarına 1996 yılında başlanan ve 1997 yılında bitirilerek uygunluk raporu verilen Şehitler Barajı yapıldığında ilçemizde yaklaşık 5000 dekar alan sulanma imkanına kavuşacaktır. Bu durum ilçemiz ekonomisinde önemli bir yer tutacağından bu barajın bir an önce programa alınarak yapılması büyük yararlar sağlayacaktır.

NARMAN İLÇESİ YATIRIM İHTİYAÇLARI RAPORU
1- EĞİTİM PROJELERİ:

1- İlçemizde 1 genel lise, 1 Ticaret Meslek Lisesi, 1 Sağlık Meslek Lisesi, 1 YİBO, 47 İlköğretim okulu ile yaklaşık 5000 öğrenciye eğitim ve öğretim verilmektedir. 8 yıllık zorunlu eğitim kapsamında devamsız öğrenci sayısı yok denecek kazar azdır. Bu sayının da dönem sonunda sıfıra inmesi planlanmıştır. Bu bilgiler ilçe halkının eğitime verdiği önemi göstermekte olup, gerekli eğitim yatırımlarının tamamlanması ve eksik branş öğretmen ihtiyacının giderilmesi ile eğitim düzeyi yükselecek, ilçe halkının genel olarak yoksul ailelerden olması nedeni ile bu konudaki ihtiyaçların biran önce tamamlanması önem arz etmektedir.

İlçe merkezinde özellikle köylerden gelen öğrencilerin hava şartları da göz önüne alınarak yurt ve barınma ihtiyacı bulunmakta olup, Genel Lisenin pansiyon kapasitesinin artırıldıktan sonra ticaret Meslek Lisesi ve Sağlık Meslek Lisesi de pansiyonlu hale dönüştürülmeli bunun için fiziki olarak pansiyonlu hale getirilmelidir. Yine ilçe merkezindeki YİBO'ya daha çağdaş ve modern şartlarda eğitim verilme imkanı sağlanmalı bunun için mevcut pansiyon bakım ve onarımdan getirilmelidir. İlçe merkezinde bulunan Salih Zeki Dilek İlköğretim Okulu ile Aşık Sümmani İlköğretim Okullarına kat ve bina ilavesi ile pansiyonlu İlköğretim Okulu haline getirilmelidir. İlçe Merkezindeki mevcut ilköğretim okulları içerisinde sosyal ve fiziki yetersizlik ilçe merkezinde bulunan ilköğretim okullarından birinin pansiyonlu hale dönüştürülmesi ile giderilebilecektir.

18 Mart İlköğretim Okulu veya Salih Zeki Dilek İlköğretim Okulları oldukça yetersiz ve fizikli şartları oldukça kötü durumda olup, bu iki köyde yeniden ilköğretim okulu binası yapılması aciliyet arz etmektedir.

2- Beyler Köyü İlköğretim Okulu ile Koyunören Köyü İlköğretim okulları oldukça yetersiz ve fiziki şartları oldukça kötü durumda olup, bu iki köyde yeniden ilköğretim okulu binası yapılması aciliyet arz etmektedir.

3- Beyler, Koçkaya, Dazlak Köy İlköğretim okullarında tuvaletler yetersiz ve kullanılamaz durumda olup, bu okulların acilen tuvalet ihtiyaçları giderilmelidir. Ayrıca Demirdağ, Ergazi, Yoldere, Mahmutçavuş, Otlutepe, Alacayar, Tuztaşı, Güvenlik, Toygarlı, Kilimli, Pınaryolu Köy İlköğretim Okullarının bakım onarım ve ihata duvarları ihtiyacı bulunup, bu ihtiyaçların karşılanması aciliyet arz etmektedir.

4- İlçemizde Atatürk Üniversitesine bağlı bir adet Meslek Yüksek Okulu mevcuttur. Söz konusu okul 4 bölümü ile 2003 yılında 350 öğrenciye yüksek öğrenim imkanı sağlayacaktır. Narman Meslek Yüksek okulu kuruluşundan bu güne kadar başta Narman ilçesine, Erzurum iline ve ülkemizin diğer yörelerine yüksek eğitim imkanı sağlamış, mezun ettiği öğrencilerin istihdamlarını sağlayarak ülke hizmetine katkıda bulunmasına neden olmuştur. Ayrıca İlçe açısından ekonomik, sosyal ve kültürel alanlarda bir hareketlilik ve canlanma oluşmasına neden olmuştur.

İlçemizin ekonomik durumunun oldukça zayıf olması nedeni ile ilçe bünyesindeki konut yetersizliği Yüksek Okulun eğitimini de etkilemektedir. Başta öğrenciler olmak üzere öğretim görevlileri konut sıkıntısı yaşamakta bu durum dolaylı yönden eğitimin başarısını etkilemektedir.

Arsası mevcut bulunan okul bünyesinde Kredi Yurtlar Kurumuna bağlı bir öğrenci yurdunun inşası 350 kapasiteli Atatürk Üniversitesinin en başarılı Yüksek Okulu olan Narman Meslek Yüksek Okulunun başarısını daha da artıracaktır. Yine bunun yanında Üniversitesi bünyesinde yeterli arsası hali hazırda mevcut bulunan okulun yanında öğretim görevlilerine ait bir lojman yapımının sağlanması gerek. İlçede mevcut konut sıkıntısının gerekse öğretim görevlilerinin konut ihtiyacının giderilmesinde önemli bir katkı sağlayacaktır. Ayrıca Narman Meslek Yüksek Okulu bina olarak oldukça çağdaş ve modern şartlarda eğitim vermektedir. Ancak söz konusu okulun yolu aynı görünümde olmayıp, biran önce asfaltlanarak okul ile aynı görünüme ve yapıya kavuşturulmalıdır.

5- Sağlık Meslek Lisesi Belediye Başkanlığına ait binada eğitim ve öğretimini sürdürmektedir. Daha kaliteli ve daha verimli bir eğitimin verilebilmesi için Sağlık Meslek Lisesi kendi binası inşa edildiğinde söz konusu alanda eğitimin kalitesinin artırılması sağlanacaktır.

II - SAĞLIK PROJELERİ

İlçe bünyesinde 1 Sağlık Merkezi, 3 Sağlık Ocağı, 11 sağlık evi mevcuttur. Personel yetersizliği nedeni ile tüm sağlık hizmetleri ilçe merkezinden yürütülmektedir.

Yörenin kış şartları dikkate alınarak merkezdeki günlük hasta muayene sayısı ortalama 200 civarında olup, yatan hasta sayısı 40-45'i bulduğu halde sağlık merkezinde 25 yatak mevcut bulunduğundan yataklı tedavi yeterli düzeyde yapılamamaktadır. İlçe Merkezinde arsa imkanları mevcut olan Sağlık Merkezinin bahçesinde yapılacak bir 50 yataklı Devlet Hastanesi ile bu sorunun da çözümlenebileceği düşünülmektedir. Devlet Hastanesinin yapımının gerçekleşmesi ile sağlık hizmetlerinde kalite ve verimlilik artacaktır.

Sağlık hizmetlerinde kaliteli ve verimliliğin artması uzman personel ile araç gereç ve laboratuar hizmetlerine bağlıdır. Gerekli uzman personel araç ve gereç sağlanması hizmetin kalitesini artıracaktır.

Mevcut sağlık merkezi ile merkez sağlık ocağında yeterli personel bulunmayışı nedeni ile yeterli hizmet verilememekte sağlık hizmetlerinde aksamalara neden olmaktadır. Özellikte Doktor, Diş Hekimi Ebe ve Şoförün oldukça yetersiz oluşu bu sonucu doğurmaktadır.

Doktor, Laborant, Ebe (özellikle sağlık evlerine) ve şoför ihtiyacının karşılanması aciliyet arz etmektedir.

III. KÜLTÜR, SPOR, TURİZM VE SOSYAL PROJELER:

1- Peri Bacaları Projesi: İlçe sınırları içerisinde bulunan ve coğrafik bir özelliğe sahip peri bacalarının koruma altına alınıp bakımının yapılarak turistik bir görünüme kavuşturulmaları gereli tanıtımın yapılarak ilçe ekonomisine ve turizmine katkıda bulunması sağlanmalıdır. Kırmızı Periler olarak bilinen ve jeolojik miras olarak kabul edilen bu peri bacalarının koruma altına alınarak ülke turizmine katkısının sağlanması önemli bir gereksinimdir.

2- Toplu Konut Projesi: İlçe merkezi ve köylerinde konut ihtiyacı oldukça yüksektir. Merkez ve köylerde Devlet tarafından bir miktar afet konutları mevcut olup, bunlar oldukça yetersizdir. Özellikle ilçe merkezinde kaliteli konut yok denecek kadar azdır. Bu anlamda toplu konut projeleri geliştirilerek desteklenmeli sivil veya resmi yapılacak toplu konut projeleri teşvik edilerek uygulanması sağlanmalıdır.

3- Kapalı Spor Salonu Projesi: İlçe nüfusunun büyük bir bölümünü genç nüfus oluşturmaktadır. Kış mevsimi oldukça soğuk geçen ilçede kapalı spor alanının hiç bulunmayışı gençleri zaman öldürücü faydasız faaliyetlere yöneltmektedir. İlçe merkezinde bir kapalı spor salonuna olan ihtiyaç genç ve öğrenci nüfusu spora özendirip kanalize edilerek boş zamanlarını en iyi şekilde değerlendirmelerinde ve sağlıklı bir nesil oluşturma açısından büyük önem ve aciliyet arz etmektedir.

4- İlçe Stadı Projesi: İlçe merkezinde halihazırda 2 adet amatör spor kulübü mevcuttur. Buna rağmen ilçede stadyumun hiç bulunmayışı gençlerin spora olan hevesini azaltmakta amatör sporcuların ekonomik açıdan zarara uğramasına neden olmaktadır.

İlçe bünyesinde oluşturulacak bir stadyum amatör sporun gelişmesini sağlayacak, ilçe ekonomisi ve sosyal yaşamını canlandıracak, toplu kutlanacak tören, festival ve bayramlarda birlik ve beraberliği sağlayacaktır.

5- Aşık Sümmani Şenlikleri Projesi: Her yıl kutlanmakta olan Aşık Sümmani Şenliklerinin daha fazla geliştirilerek ulusal bir nitelik kazanması sağlanmalıdır. Böylece hem Aşım Sümmani gerektiği değere ulaşmış hem de ilçe sosyal yaşamının daha da canlanmasına katkı sağlamış olacaktır.

6- Özürlüler Projesi: Kaymakamlığımızca fizibilite çalışmaları başlatılan proje ile ilçe bünyesindeki tüm özürlüler tespit edilerek bunların rehabilite edilmeleri için gerekli girişim ve çalışmalar yapılarak hak ve ihtiyaçlarının karşılanması için gereli çalışmalar yapılmaktadır. Oltu, Şenkaya, Olur ve Narman ilçeleri aynı proje kapsamında değerlendirilerek özürlü vatandaşlarımıza devletin imkanları en az bir kaynak harcanarak sunulması sağlanmalıdır.

7- Ağaçlandırma Projesi: İlçe merkezi ve köylerinde ağaç ve ormana önem verilerek sayılarının artırılması sağlanmalı, toprağın korunması ve erozyonun engellenmesi ağaçlandırma çalışmaları yapılarak bunların korunması sağlanmalıdır.

8- Kadastro Çalışmaları: Köylerimizde kadastro çalışmalarının yapılmaması nedeni ile bugüne kadar çeşitli zorlukların yaşandığı aşikardır. Kadastro çalışmalarının biran evvel başlatılarak tapu kayıtlarının sağlanması vatandaş ve devlet açısından büyük kolaylıkların yaşanmasına katkı sağlayacaktır.

9- THK Şubesi: İlçemizde THK'nin bir şubesinin bulunmaması önemli bir eksiklik olarak değerlendirilmekte olup, THK'nın şubesi açılması için gerekli çalışmalar yapılmalıdır.

10- TRT Yayınları: İlçe merkezi ve köylerinde TRT, TV Yayınları ile Radyo yayınları sağlıklı bir şekilde izlenememekte ve dinlenememektedir. Özellikle TRT radyo yayınlarının hiçbir radyo kanalının da ilçede çıkmaması dikkate alınırsa dinleyiciye ulaştırılması önem arz etmektedir.

IV- TARIMSAL PROJELER:

1- Şehitler Barajı Projesi:1996 yılında etüt çalışmaları başlatılan Şehitler barajı tamamlandığı takdirde 5000 dekar alanın sulu tarıma geçmesi sağlanmış olacaktır. Büyük bir çoğunluğu tarımla iştigal eden ilçemizde sulu tarıma geçilmesi ekonomik açıdan oldukça büyük önem arz etmektedir. Şehitler Barajının bir an önce tamamlanması için programa alınmalı ve gerekli ödenek sağlanmalıdır. Bu büyük projenin hayata geçirilmesi ilçeye tarımsal, ekonomik ve sosyal açıdan büyük katkılar sağlayacaktır. Söz konusu proje İlçemizin en önemli hayati nitelik taşıyan bir projesidir.

2- Hayvancılık Projeleri: İlçemizin hemen hemen tek geçim kaynağı hayvancılıktır. Özellikle büyükbaş hayvancılık projeleri desteklenmeli gerekli teşvik imkanları sağlanmalıdır. SYDV, tarafından fakir ve mağdur kendi geçimini kendisi sağlayan kesime yönelik hayvancılık projeleri desteklenmeli bu kesimin kendi geçimini kendisi sağlama imkanları sağlanmalıdır.

Tarım Bakanlığınca uygulanan hayvancılık projeleri ilçemiz bünyesinde de uygulanmalı ve kooperatifleşme girişimleri desteklenmelidir. Çiftçi nezdinde gerçekleştirilen örgütlenmeler teşvik edilmelidir.

3- İlçe Tarım Müdürlüğü:İlçe Tarım Müdürlüğünde araç ihtiyacı mevcut olup, tarım ve hayvancılıkla uğraşan ilçemizde İlçe Tarım Müdürlüğünce yeterli hizmetin sunulabilmesi için en az iki adet araç takviyesi yapılmalıdır.

V- GÜVENLİK HİZMETLERİ

1- İlçe Jandarma Komutanlığı: İlçe Jandarma Bölük binası yetersiz durumdadır. Jandarma Bölük binası bir başka arsa üzerinde yeniden yapılmalıdır.

İlçe Jandarma Komutanlığının araç yetersizliği mevcut olup, asayiş ve güvenlik hizmetlerinin daha etkin biçimde yürütülmesi için gerekli araç takviyesi yapılmalıdır.

2- İlçe Emniyet Amirliği: İlçe Emniyet Amirliğinde personel yetersizliği söz konusu olup, amir ve memur takviyesi ile hizmetlerin daha verimli yürütülmesi sağlanmalıdır.

İlçe Emniyet Amirliği hizmet binasında jeneratör bulunmayışı önemli bir eksikliktir. Bir an evvel jeneratör sistemi kurulmalıdır.

Emniyet Amirliğimizde Trafik Tescil Bürosunun bulunmayışı bu konudaki hizmetlerin Erzurum ilinde yürütülmesi ile ilçe halkının mağdur olmasına neden olmaktadır. İlçe Emniyet Amirliğinde bir Trafik Tescil Bürosunun açılması ile ilçe halkının mağduriyeti giderilecek bu konudaki gereksiz ekonomik kayıp önlenmiş olacaktır.

3- Askerlik Şubesi: Daha önceki İlçe Askerlik Şubesinin Oltu ilçesine taşınması ilçe açısından büyük bir kayıp olarak değerlendirilmektedir. Yılda yaklaşık 500 askeri bulunan ilçemizde şubenin taşınması ile ilçe halkı ekonomik açıdan zor duruma düşmelerine neden olmaktadır. Askerlik Şubesinin tekrar ilçede kurulması ivedilik taşımakta olup, gerekli fiziki ihtiyaçlarda yerel imkanlarla sağlanacaktır.

VI- ALTYAPI YATIRIM PROJELERİ:

1- İçme Suyu ve Kanalizasyon Projeleri: Merkez Belediye Başkanlığının içme suyu ve kanalizasyon projeleri mevcuttur. İçme suyu ve kanalizasyon yetersizliği ilçenin önemli ve başta gelen ihtiyaçlarını oluşturmaktadır.

İlçe Belediyesinin İller Bankası gelirlerinin oldukça yetersiz olduğu........ bu iki hayati projenin karşılıksız veya düşük faizli kredilerle desteklenmesi ilçe açısından büyük önem arz etmektedir. Her iki proje için de gerekli kaynak sağlanmalı bir an önce hayata geçirilmelidir.

2- İlçe Merkez dere ıslahı ile köylerimizde fizibilite çalışmaları tamamlanan dere ıslah çalışmaları biran evvel tamamlanmalıdır. (Demirdağ, Ergazi, Mahmutçavuş, Araköy)

3- Köy Yolları Projesi: İlçemizde mevcut köy yollarının hemen hemen tamamı stabilizedir. Mevcut stabilize yolların öncelik ve ivedilikle grup köy yolları başta olmak üzere asfalt hale getirilmelidir.

Söz konusu yolların devlet-vatandaş işbirliği ile kaymakamlığımız koordinesinde asfaltlanmasının mümkün olabileceği değerlendirilmektedir.

Mevcut yollar içerisinde asfalt imkanı mümkün olmadığı taktirde acil stabilize bakıma ihtiyaç bulunmaktadır. 4- Köy İçme Suları Projesi: Oldukça yetersiz durumda olan köy içme sularının biran önce tamamlanarak aşağıda belirtilen köylerimizin suya kavuşması için gereli çalışmalar başlatılmalıdır.
7- Umumi WC İhtiyacı Olan Köyler:Demirdağ, Serinsu, Yoldere, Ergazi.

8- Köy Telefon Hatları Projesi: Telefon hatlarının sağlıksız olması nedeniyle özellikle köy bağlantıları oldukça yetersiz durumdadır. Telefon hatları, yer altı sistemi ile fiberobtik kablo sistemi uygulanmalı, haberleşme hizmetleri daha çağdaş ve etkin hale getirilmelidir.

9- Elektrik Enerji Hatları Projesi: Oltu-Narman 3-0'lık enerji nakil hattı işleme konulmalıdır. Bunun için gerekli olan kamulaştırma soruşturmasının bir an evvel tamamlanarak söz konusu projenin uygulanması ilçe açısından aciliyet arz etmektedir. Yukarıyayla/Alacayar arası demontaj olacak hat biran önce acilen devreye alınmalıdır.

10- Kültür Sitesi ve Kütüphane Projesi: İlçe merkezinde mevcut kütüphane, Belediye Başkanlığına ait bir geçici binada hizmetlerini sürdürmektedir. Kütüphane hizmetlerinin amacına uygun yer ve şartlarda hizmet verebilmesi için içinde kütüphane bulunan bir kültür sitesine ihtiyaç ivedilik arz etmektedir.

VII- ÖZEL SEKTÖR YATIRIMLARI:

İlçe merkezinde özel sektör yatırımları oldukça yetersizdir. Bu durum ilçe istihdamı sorunlarını da beraberinde getirmektedir. İlçede işsizlik oranının düşürülebilmesi için özel sektör ve esnaf desteklenmeli, özel girişimcilere imkan tanınmalıdır. Bu açıdan teşvik ve düşük faizli kredi olanakları artırılmalıdır.

Hayvancılığın yaygın olduğu ilçemizde özellikle hayvan ürünleri Pazar olanakları artırılmalıdır. Pazar imkanı bulunduğunda üretimde artacak böylece ekonomik yapı gelişecektir.

İlçe merkezinde sosyal tesislerin yokluğu önemli bir eksikliktir. Özellikle otel, banyo, motel gibi tesislerin bulunmaması nedeni ile bu alanda özel girişimciler teşvik edilmeli, yatırım şartları kolaylaştırılmalıdır.